Je kunt momenteel geen artikel, blog of column over het onderwijs meer lezen zonder de woorden adaptiviteit, differentiatie of gepersonaliseerd leren.
Er is om te beginnen veel onduidelijkheid over die begrippen. “Adaptief betekent dat de lesstof zich automatisch aanpast aan het leertempo van de leerling”, schrijft Digischool (een behoorlijk beperkte invulling van adaptiviteit). Een heel ander soort invulling geeft Thieme Meulenhof: “Zodra de regie een verantwoordelijkheid wordt van de leerlingen spreken we van gepersonaliseerd leren”.
Ik kan nog leven met het feit dat nieuwe termen in onderwijsland nu eenmaal altijd verschillend worden gedefinieerd. Meer moeite heb ik met de veronderstelling dat aanpassingen aan het niveau van de leerling in diens belang zijn. We doen net of leerlingen een ‘niveau’ hebben wat we moeten zien te ontdekken waardoor we de opdrachten en de lesstof kunnen aanpassen aan dat niveau. Het gevaar is dat leerlingen zo te weinig uitgedaagd worden om zich in (te) moeilijke stof vast te bijten. Hun best niet meer doen, voor een zesje gaan, en mogelijk verder afglijden, afstromen en dergelijke.
Een ander gevaar is dat we ons niet meer inspannen om erachter te komen waaróm een leerling een bepaald ‘niveau’ niet haalt, heeft of aankan. Natuurlijk zal dat deels liggen aan de inspanning die een leerling zich getroost. Maar ook aan de instructiekant kunnen onvolkomenheden zitten. Verkeerde didactische strategieën en werkvormen, verkeerde opdrachten, verkeerde leermiddelen et cetera kunnen allemaal bijdragen aan het feit dat leerlingen ‘onder hun niveau’ presteren. Je vervolgens daaraan aanpassen zou wel eens heel funest kunnen zijn. Het gaat er niet om dat programma’s, leermiddelen, en docenten het niveau van het onderwijs aanpassen aan het niveau van de leerlingen, maar dat niveau juist proberen te ontwikkelen. En laat die aanpassing alsjeblieft niet ‘automatisch’ door een programma plaatsvinden. Want dan zijn adaptieve programma’s wolven in schaapskleren.
Arno Reints
Strategisch Adviseur CLU