Leermiddelen voor nieuwkomers voldoen niet

Blog, Onderzoek

Wat is geschikt leermateriaal voor nieuwkomers en is zulk materiaal beschikbaar voor leerlingen en leraren? Het CLU deed in opdracht van Kennisnet en de PO-raad een onderzoek in het kader van het doorbraakproject Onderwijs & ICT.

Een belangrijk knelpunt in het onderwijs voor nieuwkomers is dat er weinig leermiddelen zijn voor leerlingen die het Nederlands als tweede taal gaan leren. Leraren geven aan dat de meeste bestaande methoden en materialen sterk verouderd zijn. Veel leraren ontwikkelen en arrangeren daarom zelf materiaal met behulp van bestaande materialen. Dit is bijzonder arbeidsintensief. De kwaliteit laat hierdoor nogal eens te wensen over.

Criteria voor leermiddelen voor NT2-onderwijs

Voor Kennisnet en de PO-raad onderzochten we of beschikbare leermiddelen voor NT2-onderwijs voldoen. We onderzochten eerst waar leermiddelen voor NT2-onderwijs aan moeten voldoen en daarna keken we of beschikbare leermiddelen die veel voor NT2-onderwijs aan nieuwkomers ingezet worden, voldoen. We keken zowel naar folio als digitale leermiddelen en naar mogelijkheden om onderwijs op maat te kunnen geven.

Het is een beschrijvend onderzoek. Er zijn interviews gehouden met inhoudelijke experts en leerkrachten en daarnaast vond er een survey plaats onder leerkrachten. Het leermateriaal is gescreend op basis van criteria gebaseerd op literatuur en interviews met experts.

Resultaten

Waar moeten leermiddelen aan voldoen?

Inhoudelijke experts en leerkrachten hechten over het algemeen veel waarde aan dezelfde aspecten wat betreft NT-2 onderwijs aan nieuwkomers:

  • Inbedding van het taalonderwijs;
  • De rol van de moedertaal;
  • Aandacht voor woordenschatontwikkeling met behulp van scaffolding
  • Veel aandacht voor dagelijkse algemene taalvaardigheden (DAT) en cognitieve academische taalvaardigheden (CAT);
  • Didactiek die het mogelijk maakt om te kunnen differentiëren;
  • Digitale materialen zijn die het leerproces effectief faciliteren.

Een uitzondering op de eensgezindheid tussen experts en leerkrachten vormt het omgaan met meertaligheid. Experts hechten hier meer belang aan dan leerkrachten.

In hoeverre voldoen de beschikbare leermiddelen?

Niet. De meestgebruikte beschikbare leermiddelen voor NT2-onderwijs voor nieuwkomers voldoen niet. Ze komen te weinig tegemoet aan de specifieke kenmerken van de doelgroep, zoals het omgaan met meertaligheid, de rol van de moedertaal, aandacht voor scaffolding en DAT en CAT, en ook de aandacht voor verschillende didactische principes ontbreekt veelal.

Een ander belangrijk punt is dat specifieke leerlijnen voor NT2-onderwijs aan nieuwkomers ontbreken. En omdat kwalitatieve en eenvoudig in te zetten digitale leermiddelen ontbreken, zorgt dit ervoor dat leerkrachten de mogelijkheid missen om hun onderwijs aan te laten sluiten op wat hun leerlingen nodig hebben.

Vermeld dient hierbij te worden dat veel gebruikte leermiddelen in een periode gemaakt zijn waarin de theoretische inzichten anders waren dan op dit moment. Daarnaast zijn er methodes beoordeeld die niet specifiek gemaakt zijn voor NT2-onderwijs.

Uit het onderzoek konden 21 aanbevelingen gedestilleerd worden voor ontwikkelaars van te (her)ontwikkelen leermiddelen. Enkele aanbevelingen:

  • Besteed expliciet aandacht aan hoe leerkrachten om kunnen gaan met scaffolding en DAT en CAT.
  • Besteed in de handleiding expliciet aandacht aan meertalig leren.
  • Besteed aandacht aan de moedertaal, zowel in de handleiding als in leerlingenmateriaal.
  • Maak gebruik van pop-ups en directe feedback zodat scaffolding plaatsvindt.
  • Stimuleer het werken met taalmaatjes/tutoren.
  • Maak gebruik van een advance organizer in combinatie met de moedertaal.

Lees het onderzoeksverslag

Wilkens, H. & Reints, A. (2018).Voldoen de beschikbare leermiddelen voor NT2-onderwijs aan nieuwkomers? CLU, Gieten.

Het onderzoek vond plaats in het kader van het doorbraakproject Onderwijs & ICT. Dat is een samenwerkingsverband van het ministerie van Economische Zaken, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de PO-Raad en de VO-raad.

Meer lezen over onderwijs aan nieuwkomers