Een Educatieve Parel ontdekken

Het CLU is in 2017 en 2018 door de sectie Educatieve Auteurs van de Auteursbond gevraagd deel te nemen in de jury om mede te bepalen wie de Educatieve Parel 2018 verdient. Leraren, educatieve auteurs en gelegenheidsontwikkelaars maken een les van maximaal 50 minuten waarmee leerlingen meer of minder zelfstandig aan het werk kunnen.

Hoe schrijf je een Educatieve Parel?

Op Wikipedia is te lezen dat de sierwaarde van een parel afhangt van verschillende factoren zoals bijvoorbeeld de glans, vorm, de kleur, grootte, perfectie, waarbij de glans het belangrijkste is. Als het gaat om lesmateriaal is niet de sierwaarde belangrijk, hoewel ontwikkelaars dat wel lijken te denken soms. Nee, de waarde zit in de leerzaamheid van het materiaal. De glans bestaat daarbij uit hoe graag leerlingen ermee aan het werk willen en hoe graag ze door willen gaan met hun taak. Om dit te bereiken zijn er een paar essentiële onderdelen in het lesmateriaal nodig, zoals voorkennis activeren, leerdoelen en opdrachten geven en dit alles gegoten in een goede lay-out. Hieronder drie voorbeelden uit het lesmateriaal van de winnaars van 2017.

1. Voorkennis activeren

Het is belangrijk om voorkennis te activeren zodat leerlingen nieuwsgierig worden naar wat er nog meer te weten is te komen over een bepaald onderwerp. Door vervolgens in de leerdoelen te laten zien wat er geleerd gaat worden, kunnen ze wat ze al weten, koppelen aan wat ze gaan leren. Dit activeert de hersenen zodanig dat leerlingen in de ‘leerstand’ komen.
Bianca Antonissen, die de tweede prijs ontving, liet met haar inzending zien hoe je bij kleuters voorkennis activeert. De leerlingen worden aan de hand van een verhaal aangezet om na te denken over wat ‘mooi’ is. Dit activeert gedeelten in de hersenen die tijdens de kern van de les nodig zijn om er verder over na te denken. In de kern van de les worden de begrippen feit en mening uitgewerkt in de vorm van een kaart met een hartje die ‘ik vind’ representeert en een kaart met een oog dat ‘dit is’ representeert.

Bianca Antonissen: voorbeeld van het activeren van voorkennis

2. Goed geformuleerde leerdoelen en opdrachten

Met opdrachten kun je leerlingen door teksten en korte filmpjes heen sturen. Door een opdracht voorafgaand aan een leertekst of filmpje te geven, zijn ze eerder bereid om goed te lezen en te kijken naar de essentie van het filmpje. Het is slim om de opdracht en de leerdoelen in dezelfde termen te formuleren: de kans is dan groter dat leerlingen het leerdoel daadwerkelijk bereiken.
Jordi Vermeulen, die met de derde prijs naar huis ging, liet zien hoe belangrijk het is om leerdoelen te formuleren in termen van ‘kunnen’ in plaats van ‘weten’. ‘Weten’ is iets dat in de hersenen zit en dat je op allerlei verschillende manieren kunt interpreteren. Als je ‘kunnen’ gebruikt, maak je veel duidelijker welk gedrag je wilt kunnen observeren: iets in eigen woorden kunnen uitleggen, tekenen, analyseren, etc. Zo kunnen zowel leerlingen als docenten veel beter bepalen wat er geleerd moet worden en wanneer dat gelukt is. Ook sterk: in de docentenhandleiding geeft Vermeulen aan dat het leerdoel de hele les aan de wand moet blijven hangen.

Jordi Vermeulen: voorbeeld van een goed geformuleerd leerdoel

3. Een lay-out die de aandacht richt en vasthoudt

Er is nog steeds een wijdverbreid misverstand, ook onder ontwikkelaars, dat de lay-out ervoor is om de aantrekkelijkheid van het lesmateriaal te benadrukken. Maar lesmateriaal met vooral sierwaarde leidt leerlingen eerder af, dan dat het ze stuurt. Een rustige lay-out met kopjes en tussenkopjes, voldoende witruimte tussen de teksten, passende illustraties en een goed gebruik van kleur en icoontjes zullen de leerlingen helpen met het vinden van de juiste informatie en opdrachten.

Eersteprijswinnaar Famke de Jong zond een ijzersterke les in met goede opdrachten en werkvormen. Haar les is ook een goed voorbeeld van hoe de lay-out de aandacht kan richten en vasthouden. In de linkerkolom zien leerlingen uit welke onderdelen de betreffende les bestaat. Tevens zien ze daar aan de hand van de groene vinkjes wat ze al afgerond hebben en wat ze nog te doen hebben. Door de titels in de balk kunnen ze eenvoudig navigeren van het ene naar het andere onderdeel. De lay-out is rustig door veel witruimte en duidelijke kopjes. Leerlingen kunnen het materiaal zelfstandig maken.

De Internet Zoekkaart zorgt er tijdens het maken van de eindopdracht voor dat de aandacht van de leerling steeds gericht blijft op de stappen die de leerling moet nemen. Juist bij het zoeken op internet is de kans groot dat de aandacht afgeleid wordt en daarom is dit een sterk hulpmiddel.

Famke de Jong: Lay-out die de aandacht richt en vasthoudt

Introductie van de Internet Zoekkaart

Het gebruik van de Internet Zoekkaart tijdens de eindopdracht