Scholen die van plan zijn een nieuw leermiddel of methode aan te schaffen staan voor een complexe uitdaging. Om een goede keuze te kunnen maken is meer kennis nodig over de effectiviteit en kwaliteit van leermiddelen. Dat is een van de conclusies van ons onderzoek naar keuzeprocessen in het basisonderwijs, in opdracht van de PO-Raad. Zowel bij scholen als bij uitgeverijen/leveranciers liggen kansen om de kwaliteit en het keuzeproces van leermiddelen te verbeteren.
Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op de website van de PO-Raad verscheen
Scholen zijn bij hun keuze voor leermiddelen afhankelijk van het aanbod van leermiddelen dat door marktpartijen wordt ontwikkeld. Dit aanbod sluit niet altijd aan bij behoeftes in het onderwijs. Tegelijkertijd verloopt het keuzeproces op scholen lang niet altijd doordacht. Ook schiet de kennis die nodig is om de kwaliteit van leermiddelen te beoordelen regelmatig tekort.
Keuzeproces vaak niet doordacht
Centraal in het onderzoek staan zes scholen die gevolgd zijn tijdens hun keuzeproces om tot een nieuw leermiddel te komen. Een heldere visie op onderwijs, die herkenbaar is in de praktijk, is de basis om te komen tot een goede keuze voor een passend leermiddel. Bij veel van de gevolgde scholen was deze visie impliciet of speelde geen rol in het keuzeproces. Daarnaast bleek dat kennis over leermiddelen vaak te kort schiet, bijvoorbeeld over de kwaliteit van leermiddelen of vakdidactiek. Deze beperkte kennis maakt het ook lastig om gedurende het proces goede vragen te stellen aan uitgeverijen en leveranciers.
Leermiddelen sluiten niet altijd aan bij behoeftes
Er zijn grote verschillen in behoeften en wensen die leraren hebben ten opzichte van leermiddelen. Dat blijkt uit het tweede deel van het onderzoek waarbij ruim 900 leraren en schoolleiders zijn bevraagd. Behoeftes verschillen bijvoorbeeld in de mix van digitale en papieren leermiddelen of het werken volgens een vaste methode versus zelf het curriculum vormgeven met verschillende leermiddelen en zelf ontwikkeld materiaal. In algemene zin lijken leerkrachten tevreden over de kwaliteit van leermiddelen, maar bij doorvragen geven zij aan zich toch zorgen te maken over bijvoorbeeld de overdadige vormgeving, de gebrekkige kwaliteit van leerteksten of de kwaliteit van digitale en adaptieve leermiddelen.
Investeer in visievorming en professionalisering
Het is belangrijk om te investeren in visie en kennis over leermiddelen in schoolteams. Professionalisering op het gebied van leermiddelen helpt scholen bij het inrichten van een goed keuzeproces. Ook draagt dit bij aan een gerichte vraag aan marktpartijen om hun aanbod beter af te stemmen op de behoeften en kwaliteitseisen van het onderwijs.
Het keuzeproces zelf is hiervoor een goed moment omdat het onderwerp dan actueel is en professionalisering direct leidt tot meer onderbouwde keuzes. Hoewel er verschillende tools (zie kader onderaan) bestaan die scholen in dit proces kunnen ondersteunen, geeft het onderzoek concrete aanknopingspunten om deze tools te verbeteren en voor verdere ondersteuning.
Over het onderzoek
Om te achterhalen wat scholen nodig hebben om te komen tot de best passende leermiddelen voerde CLU leermiddelencentrum een tweelingonderzoek uit naar het keuzeproces en de vraagarticulatie bij leermiddelen. Zes scholen werden intensief gevolgd en begeleid in hun keuzeproces. 640 Leraren en 240 schoolleiders vulden een vragenlijst in, daarnaast werden er 12 verdiepende interviews gehouden.
Onderzoek downloaden
Reints, A. en Wilkens, H. (2021). Wat hebben scholen nodig om te komen tot een keuzevoor de best passende leermiddelen bij hun school? Deelrapport 1: Het keuzeproces. CLU Leermiddelen Advies Centrum, in opdracht van de PO-Raad.
Reints, A. en Wilkens, H. (2021). Wat hebben scholen nodig om te komen tot een keuzevoor de best passende leermiddelen bij hun school? Deelrapport 2: De vraagarticulatie. CLU Leermiddelen Advies Centrum, in opdracht van de PO-Raad.
Andere artikelen over dit onderzoek
Onderzoek PO-Raad: Helpt een stappenplan bij het kiezen van een lesmethode?
Het gebruik van een stappenplan kan scholen helpen bij het onderbouwen van de keuze voor een nieuwe lesmethode. Maar in de praktijk wordt dit instrument eerder gebruikt als ‘afvinklijstje’ dan als ‘planningstool’. Dat is één van de tussentijdse conclusies uit het nog lopende onderzoek Keuzeproces Leermiddelen.
‘Als je uitgaat van een visie, lijkt het wel alsof de keuze voor een nieuw leermiddel makkelijker wordt.’
Een school uit het noorden van het land zocht begin 2020 een nieuwe methode voor het rekenonderwijs en deed mee aan het onderzoek naar het keuzeproces voor een nieuwe lesmethode. De school maakte onder andere gebruik van onderwijskundige begeleiding en een workshop. Na twee maanden was er een unanieme keuze. “Het voelt heel goed, dit moet het gewoon zijn”.
Keuze voor een nieuwe lesmethode roept vaak veel fundamentele vragen op
Hoe komen basisscholen tot een keuze voor een nieuwe methode? Waar lopen ze tegenaan, wat gaat er juist goed? En hoe kan het keuzeproces beter ondersteund worden? We doen onderzoek bij zes scholen en presenteren de eerste resultaten.
Keuzehulp leermiddelen helpt criteria organiseren
Hoe krijg je grip op alle wensen en eisen die je als school hebt als je een nieuwe methode kiest? Wat zijn essentiële kwaliteiten van de nieuwe methode? Wat is meer bijzaak? De Keuzehulp van Kennisnet helpt schoolteams om criteria te inventariseren en er een gewicht aan te hangen. De Keuzehulp is gratis en kan vanaf nu gedownload worden bij Wikiwijs.