Formatief evalueren maakt het leren van leerlingen zichtbaar. Het is een krachtige manier om de leerprestaties van leerlingen te verbeteren.
Formatief evalueren zorgt voor meer eigenaarschap van het leerproces bij de leerling. Daardoor ontstaat bij leerlingen meer een gevoel van autonomie. We weten van Deci & Ryan dat autonomie een van de belangrijkste motivatie-bevorderende factoren is bij leerlingen. Een gemotiveerde leerling zal zich meer inspannen om de taak te volbrengen. En dat zal het leerresultaat positief beïnvloeden.
Ondersteunen van formatief evalueren
Goed ontworpen leermiddelen kunnen het formatief evalueren ondersteunen. Wat is hiervoor nodig?
1. leerdoelen
Om te beginnen is het belangrijk om leerdoelen vast te stellen. Leerdoelen die voortkomen uit de eindtermen/kerndoelen van de SLO en passen bij de doelen van de les of lessenserie.
2. rijke opdrachten
Vervolgens maken leerlingen zogenaamde rijke opdrachten. Dit zijn opdrachten die betekenisvol zijn en voor verwondering zorgen. Hierdoor stimuleren ze bij leerlingen de wil om zich te ontwikkelen en spreken ze hogere cognitieve denkvaardigheden aan. De les of lessenserie start idealiter met een rijke eindopdracht. Waar nodig zijn er tussenopdrachten waarmee de eindopdracht tot een goed einde gebracht kan worden. De taxonomie van Bloom kan hierbij behulpzaam zijn.
3. succescriteria
Daarbij is het belangrijk dat er succescriteria worden geformuleerd. Hiermee wordt zichtbaar wat er geleerd is en wat er nog te leren valt. Het zelf formuleren van succescriteria daagt leerlingen uit, hetgeen hun betrokkenheid verhoogt. Ook zal het bijdragen aan het verkrijgen van positieve ervaringen en dus vertrouwen.
4. feedback
Tot slot is feedback van belang. Feedback op de taak (hoe is deze uitgevoerd?), het proces (hoe goed was de aanpak?) en op de zelfregulatie (wat is de volgende stap om nog meer begrip te krijgen of vaardiger te worden?).
Iteratief ontwerpproces
In samenhang ziet dat er dan zo uit:
Twee praktische boeken bij formatief evalueren
- De herziene taxonomie van Bloom in de klas. Een inspiratieboek voor de leraar (Rombaut e.a., 2020)
- Leren zichtbaar maken, Nederlandse vertaling van Visible Learning for Teachers (Hattie, 2012)